(Udhezimi u miratua më 25 Mars 2020)

1. Parathënie
2. Brenda hapësirës së disa javëve, Coronavirus (COVID-19) ka patur një ndikim të thellë në jetën e përditshme, me vendosjen e shumë kufizimeve të mëdha mbi lëvizjen dhe liritë personale, për t’i mundësuar autoritetet që të luftojnë më mirë pandeminë përmes marrjes së masave të jashtëzakonshme në shëndetin publik.
3. Personat e privuar nga liria përbëjnë një grup veçanërisht të cenueshëm; për shkak të natyrës së kufizimeve që ata përjetojnë tashmë janë vendosur mbi ta dhe aftësisë së tyre të kufizuar për të ndërmarrë masa parandaluese. Brenda burgjeve dhe ambienteve të tjera të privimit të lirisë, shumë prej të cilave janë jashtëzakonisht të mbipopulluara dhe në kushte të papërshtatshme sanitare, ka gjithashtu probleme gjithnjë e më të mprehta.
4. Në disa shtete, masat e marra për të luftuar pandeminë, në vendet e privimit të lirisë kanë çuar në çrregullime brenda dhe jashtë ambienteve të burgimit dhe në humbjen e jetës. Në këto kushte është thelbësore që autoritetet shtetërore të marrin parasysh të gjitha të drejtat e personave të privuar nga liria dhe familjeve të tyre, si dhe stafit të burgjeve dhe të kujdesit shëndetësor, kur marrin masa për të luftuar pandeminë.
5. Masat e marra për të ndihmuar në adresimin e rrezikut ndaj të ndaluarve dhe personelit në vendet e dënimit, duhet të pasqyrojnë qasjet e përcaktuara në këtë Dokument dhe veçanërisht parimet e "mos bëni dëm" dhe “barazisë së kujdesit". Është gjithashtu e rëndësishme që të ketë komunikim transparent për të gjithë personat e privuar nga liria, familjet e tyre dhe mediat në lidhje me masat që merren, si dhe arsyet e tyre.
6. Ndalimi i torturës, trajtimit ose dënimit të egër çnjerëzor ose degradues është nje detyrim i paderogueshëm edhe në kushtet e gjendjes apo rrethanave të jashtëzakonshme që kërcënojnë jetën e kombit.[1]SPT tashmë ka lëshuar udhëzime që konfirmojnë faktin se vendet formale të karantinës janebrenda mandatit të OPCAT.[2]Në mënyrë të pashmangshme është e qartë seqë të gjitha vendet e tjera nga të cilat personat janë të ndaluar të largohen për qëllime të ngjashme  janë brenda fushës së mandatit të OPCAT dhe kështu brenda sferës së mbikëqyrjes si të SPT-së ashtu edhe të Mekanizmave Parandalues ​​Kombëtarë (MKP) të vendosur brenda kornizës OPCAT. 
7. Shumë MKP i kanë kërkuar SPT udhëzime të mëtejshme në lidhje me përgjigjen e tyre për këtë situatë. Natyrisht, si organe të pavarura, MKP-të janë të lira të përcaktojnë përgjigjen më të mire të mundshme ndaj sfidave të paraqitura nga pandemia në juridiksionet e tyre përkatëse.SPT mbetet në dispozicion për t'iu përgjigjur çdo kërkese specifike për udhëzime, që mund t'i kërkohet të japë. SPT është e vetëdijshme se tashmë nga organizata të ndryshme globale dhe rajonale janë nxjerrë një sërë deklaratash të vlefshme, të cilat rekomandojne marrjen e tyre në konsideratë nga Shtetet Palë dhe MKP-të.[3][4]Qëllimi i këtij Dokumenti është gjithashtu të ofrojë udhëzime të përgjithshme, brenda kornizës së OPCAT për të gjithë ata që janë përgjegjës dhe të ndërmarrin vizita parandaluese në vendet e privimit të lirisë.
8. SPT thekson që ndërsa mënyra në të cilën kryhet vizita parandaluese pothuajse me siguri do të preket nga masat e nevojshme të marra në interes të shëndetit publik, kjo nuk do të thotë që vizitat parandaluese duhet të ndërpriten. Përkundrazi, ekspozimi i mundshëm ndaj rrezikut të keqtrajtimit me të cilin përballen personat e ndodhur në vendet e burgimit, mund të rritet si pasojë e këtyre masave të marra për shëndetin. SPT konsideron që MKP-të duhet të vazhdojnë të kryejnëvizita me natyrë parandaluese, duke respektuar kufizimet e nevojshme për mënyrën në të cilën kryhen vizitat e tyre. Është veçanërisht e rëndësishme në këtë kohë, që MKP-të të sigurohen, që janë marrë masa efektive për të zvogëluar mundësinë e të ndaluarve/burgosrve, të vuajnë forma të trajtimit çnjerëzor dhe degradues, si rezultat i presioneve shumë reale me të cilat po përballen tani sistemi  e burgjeve dhe personat përgjegjës për ta.

II.Masat që duhet të merren nga autoritetet në lidhje me të gjitha vendet e privimit të lirisë, duke përfshirë ambientet e sigurise, ato të parabugimit eburgimit, vendet e ndalimit për emigrantët imigracionit, kampet e mbyllura të refugjatëve, spitalet psikiatrike dhe ambiente të tjera mjekësore.

1. Është e padiskutueshme, që Shteti është përgjegjës për kujdesin shëndetësor të atyre që mban në mbikqyrje, si dhe të atyre që kanë për detyrë të kujdesen për ta, stafin e punonjësve të burgut dhe kujdesit shëndetësor. Rregullat e Nelson Mandelës sqarojnë se “... Të burgosurit duhet të gëzojnë të njëjtat standarde të kujdesit shëndetësor, që janë në dispozicion në komunitet, dhe duhet të kenë qasje në shërbimet e nevojshme të kujdesit shëndetësor falas pa diskriminim për shkak të statusit të tyre juridik.[5]
2. Duke pasur parasysh rrezikun e shtuar të infektimit midis personavetë ndaluar, në paraburgim apo nëburgim, SPT i kërkon të gjitha Shteteve:
   1. Kryerjen e vlerësimeve urgjente të rrezikut për të identifikuar ata më të rrezikuarit brenda popullatës të burgosurve, si dhe duke marrë parasysh të gjitha grupet veçanërisht të cënueshme;
   2. Uljen e popullatës së burgjeve, kur është e mundur, duke zbatuar skemat e lirimit të parakohshëm, provizor ose të përkohshëm, për ata të burgosur dhe paraburgosur, për të cilët është e sigurt për ta bërë këtë, duke marrë parasysh plotësisht masat alternative të vuajtes së dënimit (non-custodial measures), siç parashikohet në Rregullat e Tokios;
   3. Trajtimin me përparësi e kujdes të veçante të vendevetë burgimit ku numri i personave e tejkalon kapacitetin zyrtar, dhe ku  kapaciteti zyrtar bazohet në masën metër katror për person, i cili nuk lejon distancim shoqëror në përputhje me udhëzimet standarde të dhëna për popullatën e përgjithshme, si një e tërë;
   4. Shqyrtimin e të gjitha rasteve të paraburgimit, në mënyrë që të përcaktohet nëse është tërësishte domosdoshme nën dritën e emergjencës në shëndetin publik vijimi i kesaj mase apo mund të përdoret lirimi me garanci pasurore për të tërë të paraburgosurit me përjashtim të rasteve të krimeve më të rënda;
   5. Të rishikohet përdorimi imasës së ndalimit për emigrantët dhe kampeve të mbyllura të refugjatëve, me qëllim uljen e popullsisë së këtyre qendrave në nivelin më të ulët të mundshëm;
   6. Lirimi nga burgimi duhet të jete objekt vlerësimi, që po merren masa të përshtatshme për ata që janë ose pozitivë ose janë veçanërisht të prekshëm nga infeksioni.
   7. Të merren masa që çdo kufizim në regjimet ekzistuese të jete minimal, në proporcion me natyrën e urgjencës shëndetësore, dhe në përputhje me ligjin;
   8. Sigurimin që mekanizmat ekzistues të ankesave të mbeten funksionalë dhe efektive;
   9. Respektimin i kërkesave minimale për ushtrime ditore në ajrim, duke marrë parasysh edhe masat e nevojshme për ndalimin e pandemisë aktuale;
   10. Sigurimin që të ofrohen lehtësira dhe pajisje të mjaftueshme (pa pagesë) për të gjithë ata që janë të ndaluar, të paraburgosur ose të burgosur për tiu mundesuar atyre të kenë të njëjtin nivel të higjienës personale siç duhet të ndiqet nga popullata në tërësi;
   11. Kur regjimet e vizitave janë të kufizuara apo ndaluara për arsye të lidhura me shëndetin, të sigurohen metoda alternative të mjaftueshme kompensuese për të arrestuarit për të mbajtur kontakte me familjet dhe botën e jashtme, për shembull, përmes telefonit, internetit/ postës elektronike, komunikimit me video dhe mjeteve të tjera elektronike të përshtatshme. Kontaktet e tilla duhet të lehtësohen dhe inkurajohen, të jenë të shpeshta dhe të lira;
   12. T’u krijohen mundesitë anëtarëve të familjes ose të afërmit të vazhdojnë të sigurojnë ushqim dhe furnizime të tjera për të arrestuarit, në përputhje me praktikat lokale dhe me respektimin e masave të nevojshme mbrojtëse;
   13. Akomodimin e atyre, që janë një rrezik më i madh brenda popullatës së mbetur të burgosur, në mënyra që reflektojnë ate gjendje të rrezikut të shtuar, por duke respektuar plotësisht të drejtat e tyre brenda burgimit;
   14. Parandalimin e shndërrimit të izolimit mjekësor në një formë tëizolimit disiplinor; izolimi mjekësor duhet të jetë në bazë të një vlerësimi të pavarur mjekësor, proporcional, i kufizuar në kohë  duke ruajtur garancitë proceduriale të mbrojtjes;
   15. Sigurimin e kujdesit mjekësor për të burgosurit që kanë nevojë për të, jashtë ambientit të burgimit, kur është e mundur;
   16. Të marrin masa që pavarësisht kufizimeve, të mbeten në fuqi e të vlefshme e të zbatueshme garancitë themelore kundër keqtrajtimit (përfshirë të drejtën e qasjes në këshilla të pavarura mjekësore, për ndihmë juridike dhe për të siguruar që palët e treta njoftohen për ndalimin);
   17. Të sigurohet që të gjithë të burgosurit dhe stafi të marrin informacion të besueshëm, të saktë dhe të përditësuar në lidhje me të gjitha masat që merren, kohëzgjatjen e tyre dhe arsyet e tyre;
   18. Të sigurohet që janë marrë masat e duhura për të mbrojtur shëndetin e punonjësve të burgut dhe stafit mjekësor dhe që ata të jenë të pajisur dhe mbështetur siç duhet për të kryer detyrat e tyre;
   19. Të sigurohet mbështetje të përshtatshme psikologjike për të gjithë të burgosurit dhe stafin që preken nga këto masa;dhe
   20. Të sigurohet që, nëse është e aplikueshme, të merren parasysh të gjitha konsideratat e mësipërme në lidhje me pacientët që janë të shtruar më masë mjekim të detyruar në spitalet psikiatrike.

1. Masat që duhet të merren nga autoritetet në lidhje me ata që janë në vendet zyrtare të karantinës

1. SPT ka komentuar më lartë në këtë Dokumentsituatën e atyre që mbahen në karantinë[6].  Për këtë, do të shtojmë më tej:
   1. Ata që mbahen përkohësisht në karantinë duhet të trajtohen në çdo kohë si persona të lirë, përveç kufizimeve të vendosura domosdoshmërisht mbi ta, në përputhje me ligjin dhe në bazë të provave shkencore, për qëllime karantine;
   2. Ata nuk duhet të konsiderohen si ose të trajtohen sikur të ishin "të arrestuar";
   3. Ambientet e karantinës duhet të jenë të një madhësie të mjaftueshme dhe të kenë lehtësira të mjaftueshme për të lejuar lirinë e brendshme të lëvizjes dhe një sërë aktivitetesh të përshtatshme;
   4. Komunikimi me familjet dhe miqtë me mjete të përshtatshme duhet të inkurajohet dhe lehtësohet;
   5. Meqenëse ambientet e karantinës janë de facto një formë privimi lirie , të gjithë ata që mbahen aty duhet të jenë në gjendje të përfitojnë nga garancitë themelore kundër keqtrajtimit, përfshirë informacionin për arsyet e karantinës së tyre, të drejtën e qasjes në këshilla të pavarura mjekësore,  për ndihmë juridike dhe për të siguruar që palët e treta njoftohen për gjendjen në karantinë, në një mënyrë të përshtatshme me statusin dhe situatën e tyre;
   6. Duhet të merren të gjitha masat e duhura për të shmangur ata që janë në karantinë, ose ata që kanë qenë në karantinë, nga vuajtja e ndonjë forme të margjinalizimit ose diskriminimit, edhe pasi të jenë kthyer në komunitet;dhe
   7. Mbështetje e përshtatshme psikologjike duhet të jetë në dispozicion për ata që kanë nevojë, si gjatë ashtu edhe pas periudhës së tyre të veçimit.

IV.Masat që duhet të merren nga MKPT

1. MKPT-të duhet të vazhdojnë të ushtrojnë mandatin e tyre inspektues gjatë pandemisë sëcoronavirus, megjithëse mënyra ne të cilën ata mund të veprojnë duhet të marrë parasysh kufizimet legjitime të vendosura aktualisht në kontaktet sociale.MKPT-s nuk mund t’i mohohet plotësisht hyrja në vendet zyrtare të ndalimit, paraburgimit ose burgimit, përfshirë vendet e karantinës, megjithëse kufizime të përkohshme janë të lejueshme në përputhje me OPCAT neni 14(2).
2. Objektiva e OPCAT, siç përcaktohet në nenin 1, është 'të krijojë njësistem  vizitash të rregullta' dhe qëllimi, siç përcaktohet në Parathënie, është “mbrojtja e personave të privuar nga liria ndaj tortures, trajtimit çnjerëzordhe poshtërues”, detyrim ky i pacënueshëm sipas të drejtës  ndërkombëtar. Në kontekstin aktual, kjo do të thotëqë është detyrë e NPM-ve të përshtasin metodologjinë e duhur  për të përmbushur  mandatinetyre parandalues në lidhje me qendrat e mbyllura, e cilat duhet tëminimizojnë nevojën për kontakte sociale, por që megjithatë të ofrojë mundësi efektive për angazhimin parandalues.
3. Masat e tilla mund të përfshijnë:
   1. Diskutimi me autoritetet përkatëse kombëtare në lidhje me zbatimin dhe funksionimin e masave të sipërcituara, siç përshkruhet në kapitujt II dhe III më lart;
   2. Të rrisë veprimtarinë e mbledhjes dhe shqyrtimit të të dhënaveindividualisht dhe kolektivisht, që kanë të bëjnë me vendet e dënimit,;
   3. Përdorimi i komunikimit elektronik me personat  në vendet e ndalimit, paraburgimit ose burgimit;
   4. Vendosja e linjave telefonike direkte me MKP me vendete ndalimit dhe sigurimin komunikimeve me anë të postes  dhe postave elektronike;
   5. Ndjekja e hapjes/krijimittë vendeve të reja / të përkohshme të ndalimit/burgimit;
   6. Shpërndarje më të mirë të informacionit në lidhje me punën e MKPT-ve në vendet e dënimit dhe garantimi i fakti se ka mënyra efektive që lejojnë komunikim të shpejtë dhe konfidencial;
   7. Kontakte me palë tëe treta (psh familjet dhe avokatët) të cilët mund të jenë në gjendje të japin informacione shtesë në lidhje me situatën brenda vendeve të ndalimit/burgimit;dhe
   8. Përmirësimi i bashkëpunimit me OJQ-të dhe organizatat e ndihmëse, që punojnë me ata të privuar nga liria.
4. Konkluzionet
5. Nuk është e mundur të parashikohet me saktësi se sa do të zgjasë pandemia aktuale, ose cilat do të jenë efektet e saj të plota. Ajo që është e qartë është se ajo tashmë ka një efekt të thellë në të gjithë anëtarët e shoqërisë dhe do të vazhdojë ta ketë këtë për një kohë të konsiderueshme në vijim. SPT dhe MKPT-të duhet të jenë të vetëdijshëm për parimin "mos bëj dëm", gjatë ushtrimit të mandatit të tyre. Kjo mund të nënkuptojë që MKP-të duhet të përshtatin metodat e tyre të punës për të në përputhje me situatën e shkaktuar nga pandemia, në mënyrë që të mbrojnë publikun, stafin e burgjeve, të burgosurit dhe veten e tyre. Kriteri kryesor duhet të jetë ai i efektivitetit në sigurimin e parandalimit të keqtrajtimit të atyre, që ndodhen në qendra të mbyllura. Parametrat e parandalimit janë zgjeruar me masat jashtëzakonshme që shtetet duhej të ndërmerrnin. Është përgjegjësi e SPT dhe MKPT-ve që të përgjigjen në mënyra krijuese ndaj sfidave të reja, me të cilat përballen gjatë ushtrimit të mandateve të tyre sipas OPCAT-it.

[1] Shih UNCAT, neni 2 (2) dhe ICCPR, nenet 4 dhe 7.

[2] Këshillat e Nënkomitetit për Parandalimin e Torturës ndaj Mekanizmit Parandalues ​​Kombëtar të Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së   Madhe dhe Irlandës Veriore në lidhje me karantinën e detyrueshme për Coronavirus, e e adoptuar ne seksionin e 14 (10-14 shkurt 2020) i vlefshem ne https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/OPCAT/NPM/2020.03.03-Advice_UK_NPM.pdf

[3] Shih, për shembull ‘Preparedness, prevention and control of COVID-19 in prisons and other places of detention - Interim guidance, 15 March 2020’ issued by the WHO and the ‘Statement of principles relating to the treatment of persons deprived of their liberty in the context of the coronavirus disease (COVID-19) pandemic issues by the European Committee for the Prevention of Torture’ on 20 March 2020 CPT/Inf (2020)13 (19th March 2020).

[4] Shih  CPT/Inf (2020)13 (19th March 2020) available a20www.coe.int/en/web/cpt/-/covid-19-councilof-europe-anti-torture-committee-issues-statement-of-principles-relating-to-the-treatment-of-personsdeprived-of-their-liberty

[5]Rregullat minimale standarde të Kombeve të Bashkuara për trajtimin e të burgosurve (the Nelson Mandela Rules), UN Doc A/RES/70/175 (17 December 2015), Rule 24(1).

[6] Shih më lart referencën 2